Niet jokken!

Een van de dingen die ik in het afgelopen jaar geleerd heb over autisme is dat mensen met autisme niet liegen. Nou ja, geleerd...In eerste instantie heb ik dat schoorvoetend aangenomen.Want hoe vaak komt het niet voor dat J hier dingen vertelt die niet waar zijn, ontkent dingen gedaan te hebben terwijl er toch overduidelijk bewijs is voor het tegendeel?
Als J naar boven roept dat hij met zijn auto's heeft zitten spelen en wij vervolgens beneden komen in een sneeuwwereld van door hem kapot gemaakt piepschuim (hadden we toevallig laten slingeren) is het toch heel moeilijk niet meteen te zeggen dat jokken niet mag.
Ja, maar het is zijn waarheid, hoorde ik dan wel zeggen. Tja, is dat niet altijd zo met jokken? Zou ik het dan zo moeten verklaren dat hij wel van plan was met zijn auto's te spelen maar toen werd afgeleid door het piepschuim? Het blijft een lastige omslag in het denken. Toch begint het me steeds duidelijker te worden. Leren doe je immers met vallen en opstaan en dat is precies wat er rond dit item ook gebeurd.
Het is sowieso heel lastig om met J een echt gesprek te voeren. Vaak is het met hangen en wurgen een ja of nee gesprek en dan nog moet je je afvragen of de antwoorden die hij geeft de realiteit zijn of zijn waarheid. Zit het zo in zijn beleving? Geeft hij een antwoord omdat hij denkt dat dit het juiste antwoord is? En is dit dan liegen?
Kijk, de essentie van liegen is dat je bewust de waarheid verdraait omdat je weet dat die consequenties heeft voor jezelf of de ander. Om dat te kunnen bedenken moet je beschikken over een goede verbeeldingskracht, de vaardigheid om je te kunnen verplaatsen in de gedachten van de ander. Dat zijn nou juist net dingen die bij kinderen met autisme vertraagd ontwikkeld zijn en dus niet conform de leeftijd. Bovendien zien kinderen met autisme de wereld op een andere manier omdat zij veel meer in details kijken en denken en het grote geheel vaak niet zien.

Vrijdags kwam J uit school met zijn broek binnenste buiten. Ik was daar uiteraard verbaasd over maar ik was nog verbaasder over het feit dat hij dit volgens hem aan de juf had gezegd en deze toen had aangegeven dit maar thuis te moeten doen. Ik vond dit niet fijn, hij had zo de hele ochtend op school gelopen. Gelukkig was hij niet door andere kinderen aangesproken. Ik was teleurgesteld in de juf. Je helpt een kind toch even om zich te verkleden? Je laat hem toch niet zo rondlopen?

Op maandag zou ik naar de juf gaan om 'verhaal' te halen. Geen moment heb ik gedacht dat J niet de waarheid vertelde, zo spontaan was het antwoord eruit gekomen. J wachtte op mij die maandag, hij haalde me zelfs op uit de klas van Zus. Hij vond het blijkbaar fijn dat ik naar juf zou gaan.
Het antwoord van juf was verrassend. Ze had J gesommeerd zijn broek om te ruilen in de wc (nadat hij haar zelf was komen vertellen dat hij niet goed zat) maar hij had daar moeilijk over gedaan en uiteindelijk gezegd er geen zin in te hebben. Hij zou dit thuis wel doen.....
Mijn eerste reactie was: Waarom heb je daarover gejokt? De juf vertelt een heel ander verhaal. Maar met J was uiteraard niet te praten, handen voor zijn ogen. "Ik weet het niet!".

Onderweg naar huis wist ìk het na enig puzzelen wel. J had niet gejokt. Immers, dan zou hij de bui al aan hebben voelen komen toen ik naar juf wilde gaan. Dat zou hij nooit hebben gewild. Maar hij bezit niet over het vermogen om op deze manier over de gevolgen na te denken. J had niet 'geen zin' om zijn broek om te ruilen op school. Hij had zijn schoenen al aan (dat doet juf want hij kan zelf geen veters strikken) en een broek binnenste buiten draaien is een moeilijk karwei. Zijn er teveel prikkels dan lukt aankleden al helemaal niet. J heeft dit aangegeven bij juf op zijn eigen manier. Hij heeft haar om hulp gevraagd maar niet door dat letterlijk uit te spreken. Hij heeft geroepen om hulp zoals hij dat thuis ook altijd doet. De situatie uit de weg gaan en 'dwars' doen. Juf heeft die signalen gemist en ik ook natuurlijk. Het is duidelijk dat hij niet had gejokt. Dit is hoe hij het heeft beleefd. Juf wilde hem niet helpen en hij heeft daaruit de conclusie getrokken dat hij het beter thuis kon gaan doen, waar mama hem wèl zou helpen.

Zo'n omslag maken in denken, dat is wat ik leer. Met vallen en opstaan. Dat het anders werkt bij een kind met autisme. Dat communicatie tussen alle partijen heel belangrijk is. Dat het kind met autisme hulp nodig heeft omdat hij dat zelf niet kan vragen of op een verkeerde manier.

Kinderen met autisme liegen niet. Ze vertellen hoe zij het beleven en dat is op dat moment voor hen de waarheid.

(dit blog wordt ook verzonden aan www.soebar.nl)